Akademik Veri Yönetim Sistemi
EKEV AKADEMİ DERGİSİ, sa.60, ss.97-123, 2014 (Hakemli Dergi)
Kur’an’ın i‘câzı konusu III. yüzyılın başlarında üzerinde dikkatle durulan bir konu olmuştur. Bu alana dair eserleri, işâretler dönemi (II. ve III. asır), risâleler dönemi (IV. asır) ve kitaplar dönemi (IV. asır vs.) şeklinde üç dönemde ele almak mümkündür. Görüşlerini inceleme konusu yaptığımız Ebû Süleyman el-Hattâbî’nin (ö.388) eseri Beyânü İ‘câzi’l-Kur’an da risâleler dönemine ait bir eserdir. Bu makalede müellifin sarfe, gayb bilgisi, belâgat gibi kendisinden önceki i‘câz çeşitlerine dair görüşleri üzerinde durulmuş ve ilk defa kendisinin gündeme getirdiği psikolojik i‘câz kavramına yer verilmiştir. Hattâbî eserinde, çeşitli çevreler tarafından Kur’an’ın ifade biçimine yönelik tenkitlere de doyurucu cevaplar vermiştir. Kur’an’a yönelik edebî açıdan yetersizlik (!) iddialarının Müslüman bir müellif tarafından ele alınması, İslam dünyasının sahip olduğu özgüveni göstermesi bakımından da ayrıca önemlidir. Çalışmamızda yazarın i‘câz tarihindeki yerinin daha net anlaşılması için klasik ve çağdaş i‘câz yazarlarıyla da bir mukayeseye gidilmiştir.
Anahtar kelimeler: Hattâbî, Kur’an’a yönelik tenkitler, muâraza, psikolojik i‘câz, nazım, i‘câz
al-Khattabi’s Perspective of The Inimitability (i’jaz) and His Approach to Criticisms Against Qur’anic Styles of Expression
The topic of linguistic expression in the Qur’an has been one in which scholars put careful emphasis as early as the beginnings of the 3rd century. One can cover work related to this field under three categories: period of sings (2nd and 3rd century), period of pamphlets (4th century), and period of books (4th century etc.) Bayan i’jaz al-Qur’an by Abu Suleyman al-Khattabi (b.388), whose standpoint was our research topic, is one example of the work that falls under the category of period of pamphlets. The author’s opinions regarding sarfa, knowledge of the unseen (gayb), rhetorıc and eloquence; all of which are types of the inimitability (i’jaz), have been considered, as well as his own proposal of a concept called “psychological inimitability” have been addressed. al-Khattabi has also provided competent rebuttals against criticisms of linguistic expressive styles of Qur’an done by certain circles. The fact that claims of linguistic incompetency of the Quran were addressed and rebut by a Muslim author was also important in terms of demonstrating the self-confidence of the Islamic world. Our work makes an effort to clarify even further the authors of the inimitability (i’jaz).
Keywords: al Khattabi, criticisms against the Qur’an, muʿāraḍa, psychological inimitability, nazm, i’jaz