Demokratik ve Otoriter Evlerde Ebeveynin Uyguladığı Ergen-Akran İlişkisi Yönetim Davranışlarının Ergenin Kendini Açma Davranışı Üzerindeki Etkileri

Ahu Öztürk & Melike Sayıl

Ebeveynin kullandığı stil, ebeveyn-ergen ilişki niteliğinin önemli belirleyicilerinden ve ebeveynlik uygulamaları ve ergendeki sonuç davranışlar arasındaki ilişkinin düzenleyicilerinden biri olarak ele alınmaktadır (Darling ve Steinberg, 1993). Ergende davranış düzenlemeye yönelik kontrol uygulamalarının kullanıldığı demokratik ve otoriter ebeveynlik stilleri arasındaki en temel fark, demokratik stilde, otoriter stilin aksine ergenden beklentilerin ebeveyn tarafından açıklanması ve ergen tarafından kabul görmesidir (Baumrind, 1991). Ergenlik döneminde, ergen arkadaşlarıyla pek çok zaman ve etkinlik paylaşmakta , ebeveynler farklı izleme yöntemleri kullanarak ergenin arkadaşlıklarını takip etmektedir (Mounts, 2002; Savin-Williams ve Berndt, 1990). Ergenin kendi yaşamı hakkında bilgi paylaşmaya istekli oluşu ise, ebeveynin ergenlik döneminde çocuğunun yaşamıyla ilgili bilgi edinmesinin en temel yolu olarak kabul görmektedir (Kerr, Stattin ve Trost, 1999). Ergenlik döneminde ebeveynlerini demokratik olarak tanımlayan ergenlerin daha çok kendilerini açtıkları bildirilmektedir (Darling, Cumsille, Caldwell ve Dowdy, 2006).

Bu çalışmanın amacı, demokratik ve otoriter ebeveynlik stili benimseyen ailelerde, ebeveynin ergenin arkadaşlarıyla ilgili farklı yönetim uygulamalarının, ergenin arkadaşlarıyla ilgili kendini açma davranışı üzerindeki etkilerinin incelenmesidir. Araştırmaya 7-10. sınıfa devam eden 540 ergen (322 kız ve 228 erkek) ve anneleri katılmıştır. Katılımcılardan ergenlerin yaş ortalaması 14.75 (Ss= 1,44) , annelerin yaş ortalaması ise 40.62 (Ss= 5.31)’ dir. Annelerin genel olarak ortaokul mezunu olduğu (8li likert üzerinden = 3.48, S= 1.44) ve evli ve babayla birlikte yaşadığı (%95,6) bildirilmiştir. Ergenin yaşı, cinsiyeti, annenin eğitimi gibi değişkenler kontrol edilerek, tüm grup için düzenlenen hiyerarşik regresyon analizleri sonucunda; ergenin kendini açma davranışı üzerinde annenin rehberlik ve izlemesinin olumlu ve yasaklamanın olumsuz yönde etkisi olduğu ortaya konmuştur. Bir sonraki aşamada, annelerin bildirimleri doğrultusunda demokrasini yüksek-otoritenin düşük (N=175) ve otoritenin yüksek -demokrasinin düşük olduğu (N=139) iki grup oluşturulmuş ve genel hipotez bu alt gruplar doğrultusunda sınanmıştır. Demokrasini yüksek-otoritenin düşük olarak bildirildiği ortamda; ergenin kendini açma davranışını algıladığı rehberlik olumlu ve yasaklama olumsuz yönde etkilerken, izlemenin etkisi anlamsız bulunmuştur (β= .04, p=.64). Otoritenin yüksek-demokrasinin düşük olduğu ortamda ise; ergenin kendini açmasını