Uluslararası Uygur Araştırmaları Dergisi, cilt.10, sa.10, ss.55-66, 2017 (Hakemli Dergi)
Türkoloji araştırmaları alanında gün geçtikçe bilgi
birikimi artıyor ve bu alanda temel çalışmaları yaparak ışık saçan büyük
araştırmacıları da ortaya çıkarıyor. Onlardan birisi de Uygur dilbilimci
Mirsultan Osmanov’dur. O, hayatını Çağdaş Uygur ağızlarının tespitine, bu
ağızlara ait malzemelerin derlenmesine ve yayımına adamış, tarihî Türk
dillerini incelemiş, Dîvânu Lugâti’t-Türk’ün çağdaş Uygurca tercümesinden
Kutadgu Bilig’in yeniden yayımına, Ali Şîr Nevâyî’nin eserlerinin toplu neşrine
değin pek çok konu ile ilgilenmiştir.
Lobnor ağzı, Doğu Türkistan’da Lob gölü çevresinde
yaşayan bir Türk boyunun konuşma ağzıdır. Bu ağız, taşıdığı özellikler
açısından Türkoloji dünyasına özel bir yere sahiptir. Bu ağızla ilgili iki
görüş öne sürülmektedir: Birincisi bu ağzın Kırgız Türkçesinin bir ağzı,
ikincisi de Uygur Türkçesinin bir ağzı olduğudur.
Bu yazıda Lobnor ağzı üzerine yapılan bu görüşlere
değinilmiş ve bu konudaki Mirsultan Osmanov’un düşünceleri irdelenmiştir.
Anahtar
kelimeler: Mirsultan Osmanov, Doğu
Türkistan, Uygur Türkçesi, Kırgız Türkçesi, Lobnor ağzı.
With each passing
day, knowledge accumulation is increasing in the field of Turcology and
revealing great researchers enlightening by doing basic studies in this field.
One of them was Mirsultan Osmanov, the Uigur linguist. He devoted his life to
the determination of the contemporary Uigur dialects and the compilation and
publication of materials belonging to these dialects; he also examined
historical Turkish languages and dealt with a number of topics differing from
the contemporary Uigur translation of Dîvânu Lugâti’t-Turk to the re-publication
of Kutadgu Bilig and the collective publication of Ali Şîr Nevâyî’s works.
The Lobnor dialect
is spoken by a Turkish tribe living around the Lobnor Lake in the East
Turkestan. With its characteristics, this dialect has a special place in the
Turcology world. There are two views about this dialect: The first one claims
that it is a dialect of Kyrgyz Turkish and the second one argues that it is a
dialect of Uigur Turkish.
This article
addressed these views expressed on Lobnor dialect and Mirsultan Osmanov’s
thoughts about this matter were examined.
Key Words: Mirsultan Osmanov, East
Turkestan, Uigur Turkish, Kyrgyz Turkish, Lobnor Dialect.