5. GELENEKSEL GIDALAR SEMPOZYUMU, Bursa, Türkiye, 24 - 26 Kasım 2022, ss.3
Bitki özleri ve ekstraktlarının antimikrobiyal
aktiviteleri özellikle alternatif tıp ve etnik tedaviler, farmasötik maddeler
ile doğal koruyucuların temelini oluşturmaktadır. Bu nedenle, daha az yan
etkiye sahip ve toksik olmayan antimikrobiyal bitkilerin incelenmesi önem
kazanmaktadır. Tıbbi ve aromatik bitkiler, geleneksel mutfak kültüründe aroma
ve lezzet verici olarak kullanılmakla birlikte ilaç ve kozmetik alanlarında da
değerlendirilmektedirler. Son yıllarda yürütülen çalışmalar tıbbi önemi bilinen
ancak ticari üretimi yapılmayan/yapılamayan yabani türlerin biyoaktif
bileşenleri ile bunların fonksiyonel ve farmakolojik özelliklerinin incelenmesi
üzerinde yoğunlaşmaktadır.
Yabani ravent (Rheum ribes) Polygonaceae (kuzukulağıgiller)
familyasından, çok yıllık otsu ve farmasötik özellikleri literatürdeki
çalışmalarla incelenmiş tıbbi ve aromatik bir bitkidir. Doğu Anadolu Bölgesi’ne
özgü olarak (Bitlis, Muş, Ağrı, Bingöl, Elazığ, Erzincan, Malatya, Van,
Hakkari, Tunceli, Erzurum, Iğdır, Kars, Sivas, Kahramanmaraş ve Adıyaman
illerinde) yetişen bitki halk dilinde ‘Işkın, Uçkun, Işgın, Dağ Muzu, Yayla
Muzu’ adları ile anılmaktadır. Son yıllarda Rheum ribes’in antioksidan, anti-bakteriyel,
anti-trikomonas, anti-viral, anti-fungal, anti-diyabetik, anti-diyareik ve
anti-hiperlipidemik özelliklerine sahip olduğu belirlenmiştir. Yapılan
çalışmalarda, serbest radikalleri yüksek oranda bağladığı ve yüksek fenolik
madde içeriğine sahip olduğu belirlenen ışkının bu özellikleri sebebiyle
fonksiyonel gıda bileşeni olarak nitelendirilebileceği ifade edilmiştir.
Bu çalışma kapsamında, Rheum ribes
(ışkın)’in antimikrobiyal özellik üzerine farklı sıcaklıklarda gerçekleştirilen
konvansiyonel kurutma prosesinin etkisi incelenmiştir. Test mikroorganizmaları
olarak gram negatif Escherichia coli ATCC25922 ve Salmonella Enteritidis
ATCC13076 ile gram pozitif Bacillus
subtilis ATCC6633, Streptecoccus mutans ATCC25175 ve Listeria
monocytogenes ATCC7644 kullanılmıştır. Antimikrobiyal etki gözlemlenen
ışkın ekstrakt örneklerinin inhibe ettikleri test mikroorganizmalar üzerindeki
minimum inhibisyon konsantrasyonu (MİK), Minimum Bakterisidal Konsantrasyonu
(MBK) ile bakterisidal etkinin süresini saptamak amacıyla Zamana Bağlı Kinetik
Öldürme Düzeyi belirlenmiştir. Çalışma sonucunda farklı sıcaklık parametreleri ile kurutulan
ışkın örneklerinin, farklı ekstraksiyonlar kimyasalı ve ekstraksiyon
konsantrasyonu (etanol-su, metanol-su) ile elde edilen özütlerinin test
mikroorganizmaları üzerine farklı düzeylerde antimikrobiyal etki gösterdiği
gözlemlenmiştir. Elde edilen ana stok çözelti oranının (100 mg/mL) altında
antimikrobiyal etki gözlemlenmez iken; bu etki 15 dk.’dan daha kısa sürede
gerçekleşmiştir.
Antimicrobial
activities of medicinal drugs and plant extracts form the basis of alternative
medicine and ethnic medicine, pharmaceutical and natural preservatives’
development. Therefore, it is important to search plants that have antimicrobial
potential with less side effects or not toxic. Medicinal and aromatic plants
are used as aroma and flavouring agents in traditional culinary, and also used
in folk medicine and cosmetics. In recent years an increasing number of studies
have focused on the examination of the functional and pharmacological properties
of phytochemical components obtained from wild plant species that have medical
potential but not commercially produced.
Wild rhubarb (Rheum ribes) is a herbaceous perennial plant
from the Polygonaceae family, and its pharmaceutical properties have widely been
studied in the literature. The plant is native to Eastern Anatolia Region (in
the provinces of Bitlis, Muş, Ağrı, Bingöl, Elazığ, Erzincan, Malatya, Van,
Hakkari, Tunceli, Erzurum, Iğdır, Kars, Sivas, Kahramanmaraş and Adıyaman), where
is locally called as 'Işkın, Uçkun, Isgin, Mountain Banana, Highland Banana'.
In recent years, it has been determined that Rheum ribes has antioxidant, anti-bacterial, anti-trichomonas,
anti-viral, anti-fungal, anti-diabetic, anti-diarrheic and anti-hyperlipidemic
properties. These reports stated that Rheum
ribes, having high binding potential of free radicals and a high phenolics
content, can be designated as a functional food component due to these
properties.
Within the scope
of this study, the effect of the conventional drying process performed at
different temperatures and extraction procedures on the antimicrobial
properties of Rheum ribes was
investigated. Gram negative Escherichia
coli ATCC25922 and Salmonella
Enteritidis ATCC13076 and gram positive Bacillus
subtilis ATCC6633, Streptecoccus
mutans ATCC25175 and Listeria
monocytogenes ATCC7644 were used as test microorganisms. In order to evaluate
the Minimum Inhibitory Concentration (MIC), Minimum Bactericidal Concentration
(MBC) and the Time-Dependent Killing Kinetics, to understand the duration of
the bactericidal effect, were determined. As a result of the study, it was
observed that the extracts obtained by the help of different solvents at
various concentrations (water, ethanol-water, methanol-water) of Rheum ribes samples dried under
different temperature parameters showed diverse antimicrobial impact on the
test microorganisms. No antimicrobial effect was observed below the main stock
solution concentration (100 mg/mL); and the inhibition was shown to occur in
less than 15 minutes.