Akademik Veri Yönetim Sistemi
8. ULUSLARARASI TARIM, ÇEVRE VE SAĞLIK KONGRESİ, Aydın, Türkiye, 22 - 24 Mayıs 2025, ss.198, (Özet Bildiri)
ÖZET:
Amaç: Araştırma, Avrupa Birliği PRIMA SWITCHtoHEALTHY projesi kapsamında Türkiye Bursa’da yürütülen aile temelli Akdeniz diyeti müdahalesinin, hane halkı ev içi gıda harcamaları üzerindeki ekonomik etkileri ve hane içi gıda harcama kategorilerindeki değişimler analiz edilmiştir. Yöntem: Türkiye’den araştırmaya dahil olan her ailenin en az biri 12 yaşından küçük çocuk ve diğeri 12 yaşından büyük olmak üzere, 3 ila 17 yaş aralığında en az iki çocuğa sahip 84 aileye 12 haftalık bir müdahale çalışmaları uygulanmıştır. Müdahaleler; tasarruf ve sürdürülebilirliği temel alan sıfır atık evde başlar etkinliği, evde sebze köklerinden bitki yetiştirme uygulaması ve eğitim materyallerini içermektedir. Gıda harcama verileri, müdahale başlangıcı ve müdahale sonrası 4 günlük (3 gün hafta içi, 1 gün hafta sonu) besin tüketim kayıtları ve alışveriş fişleri üzerinden toplanmış, harcamalar euro cinsinden birim ürün fiyatları üzerinden değerlendirilmiştir. Karşılaştırmalar, Excel formatında dinamik tablolar kullanılarak analiz edilmiştir. Bulgular: Müdahale başlangıcı ve sonrası dönem karşılaştırıldığında, ailelerin gıda gruplarına yönelik ev içi harcama dağılımlarında anlamlı değişiklikler gözlenmiştir. Kuruyemiş ve yağlı tohumlara yapılan harcamalar %308.7; et ürünlerine %30.2; bakliyatlara %30; içeceklere %26.8; balık ve deniz ürünlerine %19.7; süt ve süt ürünlerine %6.6 oranında artış gösterirken; hazır soslara %84.2; tatlı ve atıştırmalıklara %56.2; tahıl ürünlerine %44.4; işlenmiş et ürünlerine %43.2; yağlara %34.9; sebzelere %21.8; meyvelere %18.8 ve yumurtaya yapılan harcamalar ise %15.8 oranında azalmıştır. Sonuç: Akdeniz diyeti bazlı aile temelli müdahalelerin hane halkı (ev içi) harcama tercihlerinde, sağlıklı gıdaların satın alınması yönünde belirgin değişimlere yol açtığı ortaya çıkmıştır. Akdeniz diyetine uygun gıda ürünlerinin (özellikle balık, kuruyemiş, taze sebze-meyve vb.) daha pahalı olması nedeniyle hane halkının bütçesi üzerinde daha fazla yük getirdiği gözlenmiştir. Akdeniz diyetine uygun besin bileşenlerinin satın alımını olumsuz etkileyen faktörlerin başında ekonomide yaşanan dalgalanmalar, enflasyon oranındaki artış ve temel gıda ürünlerine yapılan zamlar gelmektedir. Müdahale çalışmalarının değerlendirilmesi sonucunda: Günümüz ekonomik şartlarındaki olumsuz değişmelere rağmen, ailelerin Akdeniz diyetini oluşturan gıdaları tercih ederek bütçelerinde önemli miktar ayırdıkları tespit edilmiştir. Akdeniz diyetinin toplum genelinde yaygınlaştırılması için gıda sübvansiyonları, eğitim programları ve yerel üretimin teşviki gibi stratejilere ihtiyaç duyulmaktadır.
Anahtar Kelimeler: Beslenme eğitimi, Akdeniz diyeti, gıda harcamaları, aile