Akademik Veri Yönetim Sistemi
III. Uluslararası (15. Ulusal) Tarla Bitkileri Kongresi , Tokat, Türkiye, 19 - 21 Eylül 2024, cilt.1, sa.1, ss.40-41, (Özet Bildiri)
Bazı Ayçiçeği Genotiplerinde (Helianthus annuus L.) İn vitro Rejenerasyon Potansiyelinin Belirlenmesi Duygu BEDEL 1*, Nazan DAĞÜSTÜ 1 1 Bursa Uludağ Üniversitesi, Ziraat Fakültesi Tarla Bitkileri Bölümü, Bursa/Türkiye *Sorumlu yazar e-posta: 502216020@ogr.uludag.edu.tr Bu çalışma, 5 farklı ticari hibrit ayçiçeği (Helianthus annuus L.) genotipinde (LG5485, LG50455CLP, LG50521CLP, LG50550CLP, LG50635CLP), eksplant yaşı (3, 7, 12 gün) ve eksplant kaynağı (hipokotil, kotiledon) gibi faktörlerin yanı sıra, 6-Benzyladenine (BA) [0.0-0.5-1.0-2.0 mg/l] ve 1-Naphthalene asetik asit (NAA) [0.0-0.5-1.0-2.0 mg/l] konsantrasyonlarının 16 farklı kombinasyonunu kullanarak bitki rejenerasyon potansiyelini belirlemeyi amaçlamıştır. Çalışmalarda yüzey sterilizasyonuna tabi tutulan ayçiçeği çeşitlerinden elde edilen tohumlar ½ MS ortamında karanlıkta 25 ± 2 ℃ çimlendirilmiştir. Eksplant yaşı ve eksplant kaynağı denemelerinde çimlenen fideler 0.5 mg/l BA ve 0.5 mg/l NAA içeren besi ortamlarında geliştirilirken, hormon kombinasyonu deneyinde ise 4 farklı BA (0.0-0.5-1.0-2.0 mg/l) ve NAA (0.0-0.5-1.0-2.0 mg/l) içeren MS+ 5.0 g/l KNO3 + 0.1 mg/l GA3 ile desteklenen embriyo indüksiyon ortamında (EIM) 25 ± 2 ℃ sıcaklık ve 16/8 saat aydınlık/ karanlık koşullarda kültüre alınmıştır. Denemeler tesadüf parselleri deneme desenine göre 3 tekerrürlü olarak gerçekleştirilmiş olup 30 gün sonra kallus oluşumu (skor), kallus üzerinde embriyo benzeri yapı oluşumu (%), kallus üzerinde kök oluşumu (%), kallus üzerinde 2 sürgün oluşumu (%) gösteren eksplantlar mikroskop altında gözlenmiş olup veriler Minitab 17 istatistik paket programında değerlendirilmiştir. Eksplant yaşı denemesinde eksplant kaynağı ele alındığında kallus oluşturma potansiyeli bakımından ekspantlar arasında istatistiki anlamda önemli farklılıklar bulunmuş olup, kallus oluşumu açısından en iyi eksplant kaynağının hipokotil olduğu tespit edilmiştir. Aynı denemede eksplant yaşının artması ile kök oluşum potansiyelinin azaldığı istatistiki anlamda görülse de kallus oluşum potansiyelini etkilemediği tespit edilmiştir. Eksplant kaynağı denemesinde kallus oluşumu, kallus üzerinde embriyo benzeri yapı ve sürgün oluşturma potansiyeli bakımından eksplantlar arasında istatistiki anlamda önemli farklılıklar bulunmuştur. Kallus oluşumu açısından en iyi eksplant kaynağının hipokotil, kallus üzerinde embriyo benzeri yapı ve sürgün oluşumu açısından ise en iyi eksplant kaynağının ise kotiledon olduğu tespit edilmiştir. BA ve NAA’ nın farklı kombinasyonlarını denediğimiz çalışmada, kallus oluşumu, kallus üzerinde embriyo benzeri yapı, sürgün ve kök oluşturma potansiyeli bakımından hormon kombinasyonları arasında istatistiki anlamda önemli farklılıklar bulunmuştur. En iyi embriyo benzeri yapı (%8) ve sürgün oluşumu (%20) 1.0 mg/l BA ve 0.5mg/l NAA içeren hormon kombinasyonundan elde edilmiştir. En yüksek kallus oluşum değeri 1.48 skor ile BA içermeyen, 2.0 mg/l NAA ile desteklenen embriyo indüksiyon ortamında gözlemlenirken, en yüksek kök oluşum değerleri (%100), 0.5 ve 1.0 mg/l NAA içeren fakat BA içermeyen embriyo indüksiyon ortamların da gözlemlenmiştir. Bu araştırma, ayçiçeği doku kültürü çalışmalarında eksplant kaynağı, eksplant yaşı ve kültür ortamına ilave edilen BA ve NAA kombinasyonlarının genotipe bağlı olarak bitki rejenerasyonu üzerinde önemli bir etkiye sahip olduğunu göstermiştir. Ayçiçeği bitkisinde daha yüksek bitki rejenerasyon kapasitesine ulaşmak için, farklı büyüme hormonları, ışık/karanlık koşulları, besi ortamları vb. değişkenlerin genotip bazında incelenmesi önerilmektedir. Anahtar kelimeler: Ayçiçeği, (Helianthus annuus L.), İn vitro, Hipokotil, Kotiledon, Rejenerasyon