Aile ve Akrabalık Adları Bakımından Gagavuz Türkçesi ve Türkiye Türkçesi Ağızları


Akgül S.

ULUSLARARASI TÜRK DÜNYASI SOSYAL BİLİMLER SEMPOZYUMU, İzmir, Türkiye, 2 - 03 Aralık 2022, cilt.2, ss.46-54

  • Yayın Türü: Bildiri / Tam Metin Bildiri
  • Cilt numarası: 2
  • Basıldığı Şehir: İzmir
  • Basıldığı Ülke: Türkiye
  • Sayfa Sayıları: ss.46-54
  • Bursa Uludağ Üniversitesi Adresli: Evet

Özet

Gagavuzlar, Hristiyanlığı benimsemiş̧ bir Türk topluluğudur. Gagavuzların konuştuğu dil Türkiye Türkçesi, Azerbaycan Türkçesi ve Türkmen Türkçesi ile birlikte Oğuz grubu yazı dilleri içerisinde yer alır. Kuvvetli bir sözlü kültüre sahip olan Gagavuzlar; masal, destan gibi folklorik ürünlerle dillerini nesilden nesile aktarmaya gayret etseler de günümüzde Gagavuz Türkçesi UNESCO tarafından ölmekte olan diller listesine alınmıştır. Gagavuzların yaşadıkları coğrafya sebebiyle yakın temas halinde oldukları Slav dillerinden etkilendiklerini, bu durumun Gagavuz Türkçesinin ses, şekil ve cümle yapısı üzerinde tesirlerinin olduğunu söylemek mümkündür. Bunlarla birlikte toplumların ortak yaşantı, tecrübe ve ortak akıllarının bir tezahürü olan aile ve akrabalık adları da Gagavuz Türkçesinde bu etkiden nasibini almış dil verileridir. Aile içi ilişkiler için kullanılan adlar ve akrabalık adlarının çeşitliliği dilden dile göre değişir. Kimi diller bu konuda oldukça zengin bir sözcük hazinesine sahipken bazı dillerde ise daha genel geçer anlam karşılıkları ile bu ilişkiler tanımlanmıştır. Türkçe ise akraba adları konusunda zengin olan dillerdendir; öyle ki kadın kanalıyla ve erkek kanalıyla kurulan akrabalık ilişkilerini farklı sözcüklerle ifade edecek kadar zengin bir adlandırma sistemine sahiptir. Ölçünlü yazı dilinde daha genel sözcüklerle karşılanan bu ilişkiler, ağızlarda ise ses olaylarının da tesiriyle çok daha zengin bir ifade şekline ulaşır. Gagavuz Türkçesi yazı dilinin kaynağının ağızlar olduğu gerçeğinden hareketle aile ve akrabalık adlarında sosyal hayat biçimiyle birlikte yakın ilişki içerisinde oldukları milletlerin dillerinin tesirlerinin de kaçınılmaz olduğu görülecektir. Bu çalışmada toplumların ortak akıllarının bir tezahürü olan ve nesilden nesile aktarılarak varlığını koruyan aile ve akrabalık adlarının Gagavuz Türkçesindeki karşılıkları Gagauz Türkçesinin Sözlüğü taranarak tespit edilecek ve bunların arasından Slav dilleri kökenli olanları belirtilerek “Türkiye Türkçesi Ağızlarında Akrabalık Adları” başlıklı makalede yer verilen Türkiye Türkçesi ağızlarında kullanılan akrabalık adları ile karşılaştırılması yapılacaktır.