Akademik Veri Yönetim Sistemi
SOCRATES 11 th INTERNATIONAL HEALTH, ENGINEERING AND APPLIED SCIENCES CONGRESS, Rome, İtalya, 28 - 31 Ağustos 2025, ss.211-220, (Tam Metin Bildiri)
Organoklorlu pestisitler (OCP’ler), kimyasal
yapıları gereği çevresel koşullara karşı oldukça dirençli olup uzun süre
bozunmadan doğada kalabilen, bu nedenle çevresel ortamlarda kalıcılık gösteren
ve canlı organizmalarda biyobirikime uğrayarak besin zinciri boyunca
taşınabilen zararlı organik kirleticiler arasında yer almaktadır. Bu
özellikleri nedeniyle OCP’ler, yalnızca ekosistemlerin işleyişi üzerinde değil,
aynı zamanda insan sağlığı üzerinde de ciddi tehditler oluşturmaktadır. Son
yıllarda, bal arıları ve arı ürünleri (bal ve polen), bu kirleticilerin
çevresel düzeylerinin belirlenmesinde etkili biyoindikatörler olarak yaygın
şekilde kullanılmaktadır. Bu çalışma, Türkiye'nin en büyük sanayi kentlerinden
biri olan Bursa’nın kentsel ve yarı-kentsel alanlarından toplanan bal arısı,
polen ve bal örneklerinde OCP kalıntılarının seviyelerini ve sağlık riski
düzeylerini araştırmayı amaçlamaktadır.
Bu çalışmada, toplam 10 farklı
organoklorlu pestisit (OCP) bileşiği analiz edilmiş ve Bursa ilinin kentsel ile
yarı-kentsel özellikler taşıyan iki farklı bölgesinden toplanan bal arısı,
polen ve bal örneklerinde bu kirleticilerin düzeyleri karşılaştırmalı olarak
değerlendirilmiştir. Bal arısı örneklerinde toplam 10 OCP’nin (∑10 OCP)
konsantrasyonu, kentsel alanda ortalama 39±11 ng g⁻¹, yarı-kentsel alanda ise
40±7 ng g⁻¹ olarak belirlenmiştir. Benzer şekilde, polen ve bal örneklerinde
∑10 OCP konsantrasyonları kentsel bölgede sırasıyla 22±4.4 ng g⁻¹ ve 42±1.6 ng
g⁻¹, yarı-kentsel bölgede ise 20±2.9 ng g⁻¹ ve 39±3.9 ng g⁻¹ olarak tahmin
edilmiştir. Kirleticilerin olası kaynaklarını ortaya koymak amacıyla
α-HCH/γ-HCH ve β-/(α+γ)-HCH gibi tanı oranları kullanılmış ve bu oranlara
dayanarak, her iki bölgede de polen ve balda tespit edilen OCP kalıntılarının,
bu pestisitlerin yakın geçmişte uygulanmış olmasından kaynaklandığı sonucuna
ulaşılmıştır. Ayrıca, bal ve polen tüketimi yoluyla maruz kalınan pestisitlerin
insan sağlığı üzerinde oluşturabileceği olası kanserojen etkiler, risk
değerlendirmesi yapılarak analiz edilmiştir. Elde edilen sonuçlar, söz konusu
örneklerdeki OCP düzeylerinin insan sağlığı açısından anlamlı bir kanser riski
oluşturmadığını ortaya koymuştur. Genel değerlendirmeye göre, bal arıları ve
arı ürünleri, çevresel kalıcı organik kirleticilerin, özellikle de OCP’lerin,
izlenmesi ve ekolojik risklerin belirlenmesi açısından güvenilir ve etkili
biyoindikatörler olarak kullanılabileceğini göstermektedir.