Akademik Veri Yönetim Sistemi
Antakya Veteriner Bilimleri Dergisi, cilt.2, sa.2, ss.68-75, 2023 (Hakemli Dergi)
Atların sınırlı üreme sezonu, damızlık kısrakların üreme sezonunun başında gebe kalmalarını son derece önemli kılar. Kısraklarda ultrasonografiyle overlerin görüntülenmesi, foliküler dinamiğinin anlaşılmasına ışık tutmuştur. Kısrakların overlerinde folikül dalgaları periyodik olarak meydana gelirler, ancak günümüzde bu mekanizma hala tam olarak aydınlatılamamıştır. Foliküler dinamik, antral foliküllerin sürekli olarak büyümesi ve regresyon sürecidir. Östrus siklusunda ponilerde bir, safkan ve spor atlarında ise iki folikül dalgası oluşur. Kısraklarda folikül dalgaları dominant ve subordinat foliküllerin geliştiği majör ve minör dalga olarak ikiye ayrılır. Yalnızca majör dalgalarda en büyük folikül, preovulatör çapa ulaşabilir. Ayrıca majör dalga, kendi içinde ortak büyüme, seleksiyon-deviyasyon, dominantlık, ovulasyon ya da atrezi olarak dört ayrı evreye ayrılır. Ortak büyüme evresi, genellikle 6 mm çapında olan foliküllerin büyümeye ve gelişmeye devam ettiği süreçtir. Bu evre, sadece bir folikülün büyümeye devam ettiği ve diğerlerinin atrezi olduğu seleksiyon evresine kadar sürer. FSH, overlerde foliküllerin büyümesini uyarır ve etkisini insülin benzeri büyüme faktörü-1 (IGF-1) sayesinde gerçekleştirir. Östrusun sonlanmasından yaklaşık 24-48 saat önce yükselen luteinleştirici hormon (LH), piki ortalama 45-50 mm çapındaki preovulatör folikülde ovulasyonu indükler. Ultrasonografiyle overlerde folikül gelişiminin izlenmesi; reprodüktif sorunların teşhis ve tedavisi, reprodüktif biyoteknolojik yöntemlere yeni bakış açısı ve üremenin kontrol edilmesine büyük fırsatlar yaratmıştır. Bu derlemede, öncelikle kısrakların üreme fizyolojisine değinilmiş ve daha sonra foliküler dinamik hakkında bilgi verilmiştir.