Osmanlı Dönemi Mimarbaşılık Sistemi ve Günümüzde Mimarlık Pratiği

Creative Commons License

Öztürk S., Taş M., Taş N.

Milli Saraylar Sanat Tarih ve Mimarlık Dergisi, sa.29, ss.31-44, 2025 (Hakemli Dergi)

Özet

Özet

Osmanlı döneminden günümüz Türkiye’sine kadar mimarlık mesleğinin yapısında ve pratiğinde pek çok dönüşüm yaşanmıştır. Osmanlı’da mimarlık mesleği saraya bağlı bir kurum olarak işlev görmüş ve Hassa Mimarlar Ocağı ve mimarbaşılık makamı aracılığı ile yapı üretimi, denetimi yürütülmüş, imparatorluk genelinde mimari bir bütünlük sağlanması hedeflenmiştir. Mimarbaşı, bu sistem içinde hem teknik uygulayıcı hem de devletin ve toplumun sembolik bir

figürü olarak geniş yetkiyle çalışmıştır. Ancak cumhuriyetin ilan edilmesinin ardından bu sistemde köklü bir değişiklik

yaşanarak mimarlık saraya bağlı bir yapı olmaktan çıkarak ulusal dönüşüm ve kamusal mekânların üretilmesinde temel

yapı taşı haline gelmiştir. Modern eğitim kurumlarının açılmasıyla mektepli mimarların sayısı artmış; Mimarlar Odası’nın kurulmasıyla mesleki denetim ve kamu yararını gözeten kurumsal bir yapı oluşturulmuştur. Günümüzde mimarlık pratiği, merkezi yönetim, yerel yönetimler ve Mimarlar Odası’nın düzenlemeleri çerçevesinde yürütülmekte olup çok katmanlı bir sistem içerisinde işlemektedir. Bu çalışmada tarihsel dönüşüm sürecinin mimarlık mesleğinin icrası üzerindeki etkilerini ve mimarların kamusal rolünün toplumun ve devletin değişen ihtiyaçlarına göre dinamik bir biçimde nasıl şekillendiği

ortaya konulacaktır. Ayrıca söz konusu yaşanan dönüşümler, karşılaştırmalı olarak incelenecektir.

Anahtar kelimeler: Mimarlık, Mimarbaşı, Mimarlar Odası, Osmanlı, Hassa Mimarlar Ocağı, Modernleşme, Cumhuriyet Dönemi, Mesleki Örgütlenme

THE OTTOMAN PERIOD CHIEF ARCHITECT SYSTEM AND ARCHITECTURAL PRACTICE TODAY

Abstract

From the Ottoman period to contemporary Turkey, the profession and practice of architecture have undergone significant transformations. In the Ottoman Empire, architecture functioned as an institution tied to the palace, with the

Hassa Architects’ Corps and the office of the chief architect overseeing construction, supervision, and the maintenance of architectural coherence throughout the empire. Within this system, the chief architect acted not only as a technical practitioner but also as a symbolic figure of the state and society, exercising broad authority. However, with the proclamation of the Republic, a profound shift occurred: architecture ceased to be an institution bound to the palace and became a cornerstone in the national transformation and the production of public spaces. With the establishment of modern educational institutions, the number of formally trained architects increased; and with the foundation of the Chamber of Architects, a professional body ensuring oversight and the protection of public interest was institutionalized. Today, architectural practice operates within a multi-layered system regulated by central government, local administrations, and the Chamber of Architects. This study will demonstrate the impact of this historical process of transformation on the practice of architecture and how the public role of architects has dynamically evolved in response to the changing needs of society and the state. Furthermore, these transformations will be examined in a comparative framework.

Keywords: Architecture, Chief Architect, Chamber of Architects, Ottoman, Ottoman Guild of Architects, Moderniza-

tion, Republic Period, Occupational Organization