Bu yazının amacı, Aiskhylos tragedyalarında kent-devlet (polis), politika ve demokrasi arasındaki ilişkileri incelemektir. Yazıda Aiskhylos’un iki oyununun ayrıntılı bir çözümlemesiyle bir edebi biçim olarak tragedya ile onun çağdaşı olan iki siyasal biçim (kent-devlet ve demokrasi) arasındaki ilişkiyi göstermeyi amaçlıyoruz. Yazının savı şudur: Aiskhylos’un bir politik düşünür olarak kimliğini oluşturan şey, kent-devletin yeni bir politik biçim olarak belirlenmesi ve Atina’da gitgide yerleşen akılcılık temelindeki radikal demokrasinin sınırlarının gösterilmesidir. Genel olarak bakıldığında, tragedya kent-devletle doğrudan bağlantılı bir sanat biçimidir. Kent-devletin yükselişi çağında yaşayan üç büyük tragedya ozanının (Aiskhylos, Sophokles ve Euripides’in) ortak noktası, bu yeni gelişmenin yarattığı etik, politik ve hukuksal sorunları oyunlarında ele almalarıdır. Aiskhylos, büyük tragedya ozanları arasında yapıtlarının daha önce sahnelenmesi ve tragedya ile kent-devlet bağlantısını çok daha açık bir biçimde ortaya koyması açısından bir öncüdür. Aiskyhlos tragedyalarında kent-devletin doğuşu ve demokrasinin hem onaylanması hem de sınırlarının gösterilmesi söz konusudur. Aiskhylos MÖ 472’de Atina’da sahnelenen Persler tragedyasında Atina’nın Pers savaşlarındaki zaferinden kısa bir süre sonra bunun politik nedenlerini ifade eder. Demokratik rejimin gitgide geliştiği MÖ 458’de sahnelenen Oresteia üçlemesi ise, kent-devleti, eski düzeni gözden geçiren dinsel, hukuksal ve politik reformlar üzerinde temellendirir. Üçlemenin önceki oyundan farklı bir yanı da, Aiskhylos’un etik- politik tutumunu daha açık bir biçimde sahneleyip göstermesidir. Üçlemenin son bölümünde Atina’nın tanrısı Atena, kent-devletin ölçülülük üzerine kurulması gerektiğini ileri sürer: Ne anarşi ne de tiranlık. Aiskhylos’un bir erdem olarak ölçülülüğe yaptığı vurgu, onu, yeni kurulan kent-devletin iki sacayağından birinin akıl, diğerininse korku olması gerektiği sonucuna ulaştırmıştır. Dolayısıyla yazıda ulaştığımız sonuçlardan biri, bir politik düşünür olarak Aiskhylos’un yeni politik düzende korkuya verdiği merkezi yer ile radikal demokrasinin akılcı temelini sorguladığıdır.
The aim of this paper is to analyze the relations between the city-state (polis), politics, and democracy in Aeschylus’ tragedies. Through a detailed analysis of two of Aeschylus’ plays, we aim to show the relationship between tragedy as a literary form and its two contemporary political forms (city-state and democracy). The argument of the paper is as follows: What constitutes Aeschylus’ identity as a political thinker is the determination of the city-state as a new political form and the demonstration of the limits of radical democracy, based on the rationality gradually established in Athens. In general, tragedy is an art form directly linked to the city-state. What the three great tragedians (Aeschylus, Sophocles, and Euripides), who lived in the era of the rise of the city-state, have in common is that they addressed the ethical, political, and legal problems created by this new development in their plays. Aeschylus is a pioneer among the great tragedians in the sense that his works were staged earlier and that he made the connection between tragedy and the city-state much clearer. In Aeschylus’ tragedies, the birth of the city-state and democracy are both affirmed, and their limits are shown. In his tragedy The Persians, staged in Athens in 472 BC, Aeschylus, shortly after Athens’ victory in the Persian wars, articulates the political reasons for this victory. The Oresteia trilogy, staged in 458 BC, when the democratic regime was gradually developing, bases the city-state on religious, legal, and political reforms that revise the old order. The trilogy differs from the previous play in that it more explicitly stages and demonstrates Aeschylus’ ethical-political stance. In the last part of the trilogy, Athena, the goddess of Athens, argues that the city-state must be founded on moderation: neither anarchy nor tyranny. Aeschylus’ emphasis on moderation as a virtue leads him to conclude that one of the two pillars of the newly established city- state should be reason, and the other, fear. Therefore, one of the conclusions we reach in this article is that Aeschylus, as a political thinker, questions the rational basis of radical democracy with the central place he gives to fear in the new political order.
