Akademik Veri Yönetim Sistemi
Uluslararası Savaş Çalışmaları Sempozyumu, Ankara, Türkiye, 29 - 30 Ekim 2021
AHLÂK-I ALÂ’Î’DE
SAVAŞ VE İNSAN
Seda Ensarioğlu
Arş. Gör. Dr., Bursa Uludağ Üniversitesi İlahiyat
Fakültesi, sedaensari@uludag.edu.tr
Ahlak
ve siyaset dair bahisler nazarî ile amelî aklın buluşmasının bir neticesidir.
Bu nedenle ahlak ve siyasete dair eserler metafizik köklerinin izleri takip
edilerek okunmalıdır. Siyaset söz konusu olduğunda, özellikle geniş topraklara
hakim olunduğu dönemlerde yazılan eserler, bu siyasî hakimiyetin fikrî arka planını
tespit etmek açısından önemlidir. On altıncı yüzyılda Osmanlı topraklarında
yazılan ve son dönemlere kadar medreselerde okunması elzem bir kitap olarak
yerini alan Ahlâk-ı Alâî bu konuda
incelenmesi gereken bir temel eserdir. Eserin müellifi Kınalızâde Ali Çelebi
(v. 979/1572) fıkıh, felsefe ve belâgat başta olmak üzere pek çok ilimde bilgi
sahibi, bir âlim ve şair; aynı zamanda bu alanlardaki bilgisini tecrübeyle
birleştirmiş bir devlet adamıdır.
Siyaset
felsefesinin merkezinde yer alan “devlet” kavramı üzerinden Kınalızâde’nin
eserine bakıldığında görülmektedir ki, onun devlet düşüncesi, Fârâbî’nin
evrensel devlet düşüncesiyle aynı çizgidedir. Kınalızâde bu konuda “temeddün”
kavramını kullanır. Kınalızâde, temeddünü, farklı kavimlerin ve ayrı
milletlerin bir araya gelmesi ve düzenli birlikteliği şeklinde tanımlar. Bu
tanımdan anlaşıldığına göre, milliyet, din gibi ayrımlara yer verilmeden,
yaşadığı coğrafya ve zamana da uygun olarak, etnik ve kültürel sınırları geniş
olan bir devlet anlayışını benimsemektedir. Böyle geniş bir hakimiyetin
kurulması aşamasında farklı devletlerle irtibat ve onların hakimiyet altına
alınmasının araçlarından biri de tarihsel bir gerçek olan savaştır. Bu
çalışmada Kınalızâde’nin Ahlâk-ı Alâî’de
savaş olgusunu nasıl ele aldığı, savaşın karar, uygulama ve sonlandırılma
aşamaları dikkate alınarak incelenecektir. Ayrıca müellifin konuyu hangi ahlak
ilkeleriyle ilişkilendirdiği konusuna dikkat çekilecektir. Sonuç olarak savaş
olgusunda dahi “insan” mefhumuna dair idrakin etkili olduğu bir düşünce inşa
edildiğine işaret edilecektir.
Anahtar
kelimeler: Savaş, Kınalızâde, Ahlâk-ı Alâ’î.