Niş Sancağı’nın İdari yapısı (1839- 1878)


Osmani M., Pay S.

VAKANÜVİS- Uluslararası Tarih Araştırmaları Dergisi, cilt.7, sa.1, ss.303-350, 2022 (Hakemli Dergi)

Özet

Balkanlar’daki eski yerleşim merkezlerinden biri olan Niş, 1386-1878 yılları arasında Osmanlı hâkimiyetinde kalmıştır. Başlangıçta Rumeli beylerbeyliğine, sonraları ise Semendire’ye bağlanmış ve bu statüsü XIX. yüzyıla kadar da devam etmiştir. XIX. yüzyıl aynı zamanda Niş’in idarî statüsünde çok sık değişikliklerin meydana geldiği yıllardır. Nitekim 1839’da civarındaki bazı yerleşim alanlarının da ilavesiyle eyalete dönüştürülerek başına Ferik Vâsıf Paşa tayin edilmiş, 1847’de Sofya, Smakov ve Köstendil’in de bağlanmasıyla sınırları genişletilmiştir. Ancak Rumeli’de başlayan isyan hareketlerine yönelik olarak alınan tedbirler sebebiyle önce vilayete dönüştürülerek valiliğine Midhat Paşa getirilmiş, akabinde ise 1864’te Silistre, Vidin ve Niş birleştirilelerek Tuna Vilâyeti oluşturulmuştur. Fakat bu değişiklik de uzun süreli olamamış, 1870’te sancak statüsüyle Prizren vilâyetine bağlanmıştır. Niş, dört yıl sonra, 1874’te İşkodra ve Prizren’nin birleştirilmesiyle Manastır adıyla yeni bir vilâyet oluşturulunca, bu sefer tekrar Tuna’ya bağlanmıştır. Bununla birlikte Balkanlar’da sonu gelmeyen hareketlilik, 1876’da Tırnova ve Sofya adlarında iki Bulgar vilâyetinin oluşturulmasıyla sonuçlanınca bu sefer de Sofya’ya bağlanmıştır. Lakin bu da çok kısa sürmüş ve nihayet Kosova’ya bağlanmıştır. Kosova, aynı zamanda Niş’in Osmanlı hâkimiyetinde iken bağlandığı son merkezdir. Nitekim Niş, 1877-78 Osmanlı-Rus Savaşı akabinde yapılan Berlin Kongresi’yle Sırbistan’a terk edilen yerler arasına dâhil edilmiştir.

Nis, one of the oldest settlements in the Balkans, was under Ottoman rule during the years 1386-1878. It was initially to the beylerbeylik of Rumelia, but it was later adjoined to the kaza of Smedereva and it kept this status until the 19th century. In the XIXth century are the years where most of the administrative changes in the administrative status of Nis happened. In fact, in 1839, with the addition of several settlements around it, it was transformed into an eyalet under the leadership of Ferik Vasëf Pasha and the borders were widened with the connectiont of Sofia, Smakov and Köstendil in 1847. However, due to the measures taken against the insurgent movements that started in Rumeli, initially Mitat Pasha was appointed vali, thus turning it into vilayet, and then in 1864, Silistra, Vidini and Nis merged to form the Danube Vilayet. This change did not last long since Nis with the status of sanjak joined the vilayet of Prizren. Four years later, when Shkodra and Prizren merged together in 1874, a vilayet called Manastir was formed, this time Nis rejoining the Danube Vilayet. Due to the endless movements in the Balkans of the time and the creation of two Bulgarian vilayets called Ternova and Sofia, in 1876, this time Nis joined Sofia. However, even this change did not last long and finally was again rejoined with Kosovo. Kosovo was also the last center with which Nis was connected during the Ottoman rule. In fact, Nis was included in the lands annexed by Serbia during Berlin Congress held after the OttomanRussian war of 1877-78.