Akademik Veri Yönetim Sistemi
İstanbul Üniversitesi İlahiyat Fakültesi İslam Tarihi ve Sanatları 8. Lisansüstü Öğrenci Sempozyumu, İstanbul, Türkiye, 21 - 22 Mayıs 2022, ss.40
İMÂM ŞÂMİL DÖNEMİNDE KAFKASYA GAZAVÂTI
Muhammed Talha KAYA
ÖZET
Kafkasya, Hazar Denizi ve Karadeniz arasında yer alan Taman Yarımadası’ndan Apşeron Yarımadası’na uzanan Kafkas sıradağları ve bu sıradağların kuzeyini ifade etmek için kullanılan bir terimdir.
Kuzeyi güneye bağlaması ve jeostratejik bir konuma sahip olması
nedeniyle tarihte çeşitli devletler tarafından hâkimiyet altına alınmak
istenmiştir. Kimmerler, İskitler, Roma Kolonileri, Hunlar, Alanlar, Avarlar,
Hazarlar, Müslümanlar ve Moğollar bölgede görülmüştür. Altın Orda’nın zamanla
zayıflayıp bölünmesi, Rusların Moskova Knezliği etrafında toplanmasını ve
bağımsızlıklarını kazanmalarını sağlamıştır.
Çarlık Rusyası, 4. İvan’ın 1552’de Kazan, 1556’da ise Astarhan Hanlığı’nı işgal etmesiyle Kafkas sınırlarına dayanmıştır. Ruslar, uzun süren bir mücadelenin ardından 1722’de 1. Petro devrinde Derbend’e girmiştir. İmam Mansûr, Gazi Muhammed, Hamzat Bek ve İmam Şâmil önderliğinde büyük bir direnişle karşılaşan Çarlık, 1864 yılında Kafkasları büyük ölçüde kontrol altına alabilmiştir. Şeyh Şâmil, Kafkas halklarını Ruslara karşı bir araya getirmeye çalışmış, kurduğu idarî ve askerî sistem sayesinde yirmi beş yıl boyunca Kafkasya’nın bağımsızlığı için mücadele etmiştir. Vatanının özgürlüğü bağlamında ortaya koymuş olduğu model, örnek alınarak günümüze kadar devam ettirilebilmiştir. Kafkas halkları zaman zaman bağımsızlık mücadelesi için direniş göstermiş ise de bölge, günümüzde de Rus hâkimiyeti altındadır.
Anahtar kelimeler:
Kafkasya, İmâm Şâmil, Gazavât, Çarlık Rusyası.