Akademik Veri Yönetim Sistemi
Kumral N. A. (Yürütücü)
TÜBİTAK Projesi, 2017 - 2018
Bu
projenin ana materyallerinden biri olan, Domates pas akarı [Aculops lycopersici (Massee) (Acari:
Eriophyidae)] ülkemizde olduğu kadar tüm dünyada da domatesin çok önemli bir
zararlısıdır. Domates pas akarı, domates üzerinde öncelikli olarak alt
yapraklarda bitki besin elementi eksikliğine benzer belirtiler göstermekte ve
gövdede paslı belirtiler oluşturmaktadır. İleri aşamada yapraklar solar,
kahverengileşir ve bitki tamamen kurur. Zararlının bölgelere ve iklim
koşularına bağlı olarak çıkış yapmakla birlikte ülkemizde genellikle popülasyonlarının
en yüksek olduğu dönem tarla koşullarında Temmuz ve Eylül ayları arasındadır. Bursa
ilinde ağustos ayı içinde hasat başlamakta ve Ekim ayına kadar sürekli devam
etmektedir. Bu nedenle üretici araziye girememekte ve üründe kalıntı bırakmamak
için ilaçlama yapmamaktadır. Örtüaltı yetiştiriciliğinde ise ısıtılan seralarda
hemen hemen her dönem üretim yapılmakta ve hasat periyodik olarak devam
etmektedir. Bu durumda da ilaçlama ile hasat süresi kısa olan pestisitlerin ve
hatta bitkisel ve biyolojik etken maddeli ilaçların tercih edilmesi gerekmektedir.
Bu nedenle gerek tarla koşullarında gerekse örtüaltı domates yetiştiriciliğinde
mevcut doğal düşmanların korunması ve etkinliğinin arttırılması çok önemli bir
stratejidir. Domates pas akarlarının ilk çıkış yaptığı dönemlerde zararlının
etkili doğal düşmanı olan Amblyseius swirskii Athias-Henriot (Acari: Phytoseiidae)’nin salınması veya
popülasyonunun korunması için pas akarı için önerilen insektisit ve
akarisitlerin bu avcı akara olan yan etkilerinin belirlenmesi gerekmektedir. Ülkemizde
domates pas akarına karşı tek akarisit ruhsatlıdır. Ruhsatlı olan bu ilaç ise A. swirskii’nin bir ticari ırkına çok zehirlidir. Bu zararlıya karşı daha
fazla akarisit veya akarisit-insektisitin etkinliğinin belirlenmesi ve aynı
zamanda etkin doğal düşmanı olan A. swirskii’ye olan yan etkilerinin
belirlenmesi de çok güncel ve değerli bir çalışmadır.
Bu
projenin ilk amacı, son yıllarda gerek sanayi tipi domates üretiminde gerekse
örtüaltı sofralık domates yetiştiriciliğinde önemli ürün kayıplarına neden
olan, Domates pas akarının dişi bireylerinin sentetik, mineral, bitkisel ve
biyolojik kökenli 16 adet akarisit/akarisit-insektisit özellikte etken maddeye
olan duyarlılığını laboratuar koşullarında belirlemektir. Bu amaçla, her etken
maddenin domates pas akarı için LD50 ve LD90 değerleri
kuru kalıntı biyoassay sonuçlarından yararlanılarak Probit analizi yöntemi ile
hesaplanacaktır. Bu projenin diğer bir amacı ise domates pas akarına denenen her
etken maddenin LD99 değeri A. swirskii’nin en hassas dönemi olan larva dönemine karşı
denenecek ve yan etki düzeyi IOBC’nin önerdiği metoda göre
sınıflandırılacaktır. Ayrıca, bu ilaçların bu phytoseiidin üremesi üzerine olan
sublethal etkisi de yine LD99 değeri kullanılarak dişi üzerinde denenerek belirlenecektir. Bu laboratuar
çalışmaları sonucunda domates pas akarına en uygun
akarisit/akarisit-insektisitler belirlenirken aynı zamanda karşılaştırmalı olarak
A. swirskii’ye de en güvenli olanları ortaya konulacaktır. Elde
edilen sonuçlar dünyanın her bölgesinde pratik anlamda değerlendirilebilecek ve
önemli uluslararası kongre sunulup ve dergilerde yayınlanabilecektir.