"Türkiye'de Vergi Okuryazarlığının Ölçülmesi, Geliştirilmesi ve Vergi Uyumu Üzerindeki Etkisinin Analizi"

TÜBİTAK Projesi, 2021 - 2022

Vergi okuryazarlığı, bireylerin vergi alanında sahip oldukları bilgi ve olumlu algıları ile vergi

ödevlerini yerine getirebilme becerilerini ifade eder. Günümüzde ulus devletlerin vergi

gelirlerini koruması ancak vergi uyumunu en iyi düzeye getirmekle mümkündür. Vergi

uyumunda temel aktör ise vergi mükellefleridir. Devletin başarılı bir şekilde vergilendirme

işlemini sürdürebilmesi için daha çocukluktan başlayarak tüm vatandaşların vergi

okuryazarlığının geliştirilmesine yönelik faaliyetlerin sürdürülmesi gerekir. Bu nedenle çağdaş

ülkelerde vergi okuryazarlığının artırılması ve geliştirilmesine yönelik akademik çalışmalar ve

eğitim programları yürütülmektedir.

Bu projenin amacı, Türkiye genelinde ilk kez vergi okuryazarlığı düzeyini ölçmek ve bunun

geliştirilmesine yönelik öneriler sunmaktır. Bu kapsamda öncelikle vergi okuryazarlığı

kavramının açıklanması ve değerlendirilmesine yönelik literatüre yer verilmiştir. Daha sonra

İBBS-2 düzeyindeki 26 ilde uygulanan anket ile mükellefler, vergi eğitimi almış üniversite

öğrencileri ve vergileme alanında uzman olan meslek mensuplarının vergi okuryazarlığı

skoru ölçülmüştür. Ayrıca vergi okuryazarlığının alt kategorileri olan bilişsel, duyuşsal ve

psikomotor boyutlar ile vergi uyumu ilişkisi, geliştirilen bir yapısal eşitlik modeli ile test edilmiş

ve bu modele “VOM – Vergi Okuryazarlığı Modeli” ismi verilmiştir. Son olarak ise çalışmada

elde edilen bulguların karşılaştırmalı olarak değerlendirmesi yapılmış ve ülkemizde vergi

okuryazarlığının geliştirilmesine yönelik öneriler sunulmuştur. Projenin temel çıktılarından

birisi olarak ülkemizde vergi okuryazarlığını artırmaya yönelik “Vatandaş Vergi Okuryazarlığı

Rehberi” hazırlanmıştır.

Çalışma sonucunda mükelleflerin vergi okuryazarlığı skorunun %42, öğrencilerin % 63 ve

meslek mensuplarının % 90 olduğu tespit edilmiştir. Bu tespitler, ülkemizde mükelleflerin

vergi okuryazarlığı düzeyinin düşük olduğunu, ancak vergileme alanındaki eğitime paralel

olarak bunun arttığını göstermektedir.

VOM modeli sonuçları değerlendirildiğinde; bilişsel boyutun vergi eğitimi ile birlikte giderek ön

plana çıktığı, duyuşsal boyutun etkisinin azaldığı ve psikomotor boyutun özellikle güven ve

adalet aracılığıyla vergi uyumuna pozitif etkisinin olduğu tespit edilmiştir. Dolayısıyla

bireylerin vergi uyumunu artırmak için vergi okuryazarlığı seviyelerini geliştirecek stratejilerin

belirlenmesi ve vergileme alanındaki bilgilerinin artırılmasına yönelik uygun eğitim

programlarının düzenlenmesi gerekmektedir.