Akademik Veri Yönetim Sistemi
TAGEM Tarımsal Araştırmalar ve Politikalar Genel Müdürlüğü Projesi, 2023 - 2026
Levrek (Dicentrarchus labrax Lin., 1758) ve çipura (Sparus aurata L., 1758) yetiştiricilerinin temel amacı sahip oldukları balıkların en kısa sürede pazar boy ağırlığına ulaştırarak gelir elde etmektir.
Bu kapsamda ülkemizde ilk olarak 1985’li yıllarda başlanan deniz balığı yetiştiriciliği, son on 15 yıl içerisinde hızlı gelişim göstererek 2003 yılında 39.726 ton/yıl olan üretim miktarı, 2022 yılında
288.627 ton/yıl seviyesine ulaşmıştır. Bu hızlı büyüme ile birlikte, enfeksiyoz hastalıklardan kaynaklanan ekonomik kayıplarda da artış görülmektedir.
Kültür balığı yetiştiriciliğinde üretim artışının sürdürülebilir ve ekonomik olarak kazançlı olması için özellikle enfeksiyoz bakteriyel hastalıklarla ilgili koruyucu önlemlerin alınması ve salgınların
yayılımının önlenmesi gerekmektedir. Hastalıklardan korunmada en geçerli yöntem; balıkların salgınlara neden olan hastalıklara karşı, hastalık ortaya çıkmadan önce aşılanmasıdır. Levrek yetiştiriciliğinde en fazla sorun oluşturan bakteriyel hastalıkların başında Vibriozis [Vibrio (synonim; Listonella) anguillarum, Vibrio ordalii, Vibrio alginolyticus, Vibrio parahaemolyticus, Vibrio harveyi] ve Photobacteriozis [Photobacterium damselae subsp. piscicida (synonim;
Pasteurella piscicida)] etkenlerin neden olduğu enfeksiyonlar yer almaktadır. Yoğun üretim yapılan kültür balığı işletmelerinde strese neden olan etmenler balıklarda immun sistemin baskılanmasına neden olarak vibriozis ve fotobakteriyozis’in ortaya çıkışını kolaylaştırmaktadır. Özelikle ilkbahar- sonbahar mevsimleri arasında su sıcaklıklarında meydana gelen dalgalanmalar nedeniyle salgınlarda artış görülmektedir. Bu nedenle ülkemizde kültür balıklarında yaygın olarak görülen hastalıklara karşı koruyucu önlem almak için, bölgelere göre farklılık göstermekle birlikte Şubat- Mayıs ayları arasında salgınlar başlamadan önce balıkların aşılanması gereklidir.
Bu proje ile Levreklerin Vibriozis ve Fotobakteriyozise enfeksiyonlarına karşı Vibrio anguillarum O1 serotipi ve Photobacterium damselae subsp. piscicida etkenlerini içeren kombine aşı geliştirilmesi amaçlanmıştır. Geliştirilecek aşı, banyo (immersiyon) yöntemiyle ve enjeksiyon yöntemiyle kullanım amaçlı yağ adjuvantlı emülsiyon aşılar olmak üzere 2 ayrı formda hazırlanacaktır. Kombine aşı çalışmalarında, üniversite ve enstitüler tarafından yerli levrek işletmelerinden izole edilen mevcut yerli ve lokal suşlar aşı suşu test çalışmalarında kullanılacaktır.
Ülkemizde 2022 yılı itibarı ile levrek yetiştiriciliğinde 155.151 bin ton/yıl üretim yapıldığı göz önüne alındığında çalışma konusunu oluşturan hastalıklara karşı korunmada yıllık yaklaşık 46.500 litre süspansiyon/emülsiyon enjeksiyon ve 11.625 litre süspansiyon/emülsiyon immersiyon aşı üretimine ihtiyaç vardır. Bu aşı ihtiyacının büyük bir kısmı ithal aşılardan, az bir kısmı ise yerli otovaksinlerden sağlanmaktadır.
Bu proje önerisinin desteklenmesi durumunda yaklaşık 8,5 milyon Euro’yu bulan potansiyel aşı pazarı için milli ve yerli aşı üretimi yapılarak dışa bağımlılık azaltılabilecektir.
Önerilen projenin özgün değer (a), yöntem (b), yönetim (c) ve yaygın etkisi (d);
Deniz balıklarında yaygın görülen vibriyozis ve fotobakteriyozis etken/etkenlerine (V. anguillarum
ve Photobacterium damselae subsp. piscicida) yönelik olarak;
1. Genotiplendirme (dizi analizi), protein (SDS-PAGE, Westernblot) tiplendirme, fenotipik (Jelatinaz, hemolizin, proteaz üretimi, ve diğer), genotipik ve fenotipik virulens özellikleri
incelenerek aşı suşlarının ön seçiminin yapılması (a,b),
2. Ön seçimi yapılan aşı suşu adaylarının, tüm genom sekans analizi ile virulens gen ve antijenik proteinlerine yönelik biyoinformatik verilerin yorumlanması (a, b,c),
3. Virulens ve antijenik analizlerin yapılarak aşı adayı suşların patojenitelerinin belirlenmesi olarak üç aşamada elde edilen sonuçların bir bütün olarak değerlendirilmesi sonucunda aşı suşlarının tespit edilmesi (b),
4. Bu aşı suşlarının kullanılması ile ülkemizde levrek balıklarında vibriozis ve fotobakteriozis hastalığına karşı GMP standartlarında inaktif kombine aşı geliştirilmesi ve üretilmesi,
5. Levrek balıkları için 2 etken içeren kombine aşı, banyo (immersiyon) yöntemiyle ve enjeksiyon yöntemiyle kullanılacak yağ adjuvantlı emülsiyon aşı olmak üzere 2 ayrı formda hazırlanacaktır(d).
6. Her bir aşı için GMP standartlarında en az 100.000’er doz aşı üretilerek aşıların final ürün testleri yapılacaktır. Final ürün testleri fizikokimyasal testler, sterilite, stabilite testleri ile balıklarda güvenlik ve etkinlik testlerini kapsayacaktır. Etkinlik testler balıklarda eprüvasyona dayalı relatif potens test yöntemiyle yapılacaktır(d).
Böylece deniz balığı yetiştiriciliğinde vibriozis ve fotobakteriyozise karşı yerli aşı üretiminin yapılması ile antimikrobiyal madde kullanımının ve ekonomik kayıpların azaltılması, ayrıca dışa bağımlılığın azaltılmasına katkı sağlanması hedeflenmiştir.