Akademik Veri Yönetim Sistemi
Gündüz T. (Yürütücü), Taşkapılıoğlu Ö., Tokçalar Ö.
TÜBİTAK Projesi, 2018 - 2019
Çalışanların, bilgi, makine ve ortamla etkileşimlerinin
iyileştirilmesi ve daha verimli çalışmasını sağlayabilmek amacıyla ergonominin
bir alanı olan bilişsel ergonomi üzerine çalışmalar gün geçtikçe önem
kazanmaktadır. Bu projede, otomotiv sanayiinde artırılmış gerçeklik
gözlüğü ile manuel bir yükleme operasyonunda, çalışanlarda oluşan bilişsel yük
araştırması yapılacaktır. Bu projedeki
amaç, gerçek dünya ile sanal dünya arasındaki iletişimi sağlayan operatör
yönlendirme amaçlı artırılmış gerçeklik gözlüğü kullanıldığında, çalışan
üzerinde oluşan zihinsel yük etkisinin araştırılması ve araştırma sonuçlarında
negatif bir etki gözlemlenmediği durumda bu gözlüğün kullanımının üretim
alanında yaygınlaştırılmasıdır.
Bir otomotiv montaj fabrikasında, montaj malzemeleri
araç üretim sırasına göre manuel sıralama (difüzyon) alanında, operatör
tarafından gerekli montaj parçalarının bulunması ve sıralama sırasında doğru
parçanın yerleştirildiğinden emin olunması gerekmektedir. Bu operasyonlarda,
operatörlerin doğru zamanda doğru işi yapabilmesi için artırılmış gerçeklik
gözlüğü kullanılması düşünülmektedir. Artırılmış
gerçeklik, akıllı telefonlar ya da ötesinde artırılmış gerçeklik gözlükleri
kullanılarak görüntülenen şeklin ya da herhangi bir cismin bilgiye, içeriğe,
ankete ya da fotoğraf, resim gibi görsellere çevrilerek ekran üzerinde
kullanıcıya gerçek görüntü üzerinde artırılmış gerçek olarak yansımasıdır. Bu
çalışma kapsamında, çok yeni teknoloji olan artırılmış gerçeklik gözlüğü
kullanımının bilişsel yüke olan etkisi belirlenecektir. Projenin özgün yönü, artırılmış gerçeklik gözlüğünün montaj operatörü üzerinde
oluşturduğu bilişsel yükün nicel verilerle belirlenmesidir.
Bu projenin araştırma planı, difüzyon hatlarında
artırılmış gereklik gözlüğü kullanan çalışanların üzerinde oluşan bilişsel
yükün azalması kuramsal
yaklaşımı üzerine kurulmuştur. Bu doğrultuda proje için
nörolog, elektrik elektronik mühendisliği, makine mühendisliği ve endüstri
mühendisliğinden oluşan multidisipliner bir araştırma ekibi kurulmuştur. Bu projede izlenecek yöntemin ana hatları itibariyle; bilişsel yükün
belirlenmesine yönelik olarak sübjektif değerlendirme yöntemi ve objektif ölçüm
yöntemi birlikte kullanılacaktır. Beynin fonksiyonlarını anlayabilmek amacıyla
beyin görüntüleme yöntemi olan EEG (Elektroensefalografi) kullanılacaktır. Buna ek olarak, elde edilen deney sonuçlarını sübjektif
olarak yorumlamak amacıyla NASA TLX değerlendirme yöntemi kullanılacaktır. Ölçümler, TOFAŞ otomobil
montaj hattında gerçek ortamda çalışanlarla yapılacaktır.
Önerilen proje, AB 7. Çerçeve Programı (7.ÇP.) kapsamında proje ekibinde yer alan araştırmacının yürütücülüğünde gerçekleştirilen “ROBO-PARTNER” projesiyle de (www.robo-partner.eu) ilişkilidir. 7.ÇP. kapsamında kazanılan bilgi birikimi sonucu, artırılmış gerçeklik gözlüklerini malzeme sıralama operasyonunda operatör yönlendirme sistemi olarak pilot bir bölgede kullanılması planlanmıştır. Ayrıca, ülkemizin de içinde bulunduğu rekabetçi ortamda, Endüstri 4.0 konusunda yapılacak çalışmalar ön plana çıkmaktadır. Kısaca akıllı imalat sistemleri olarak tanımlanan Endüstri 4.0 kapsamında, önerilen proje sonuçları temel bir karar basamağı olacaktır. Aynı zamanda önerilen proje konusu, YÖK’ün belirlediği ülkemiz öncelikli alanlar listesinde belirlenen 100 başlığın 2 tanesi içinde yer almaktadır.
Sonuç olarak önerilen bu
proje ile artırılmış gerçeklik gözlüğünün montaj hattı operatörü üzerinde nasıl
bir etki oluşturduğu belirlenecektir. Bu çalışmanın sonucu
olarak; (i) Yapılacak olan deneylerin analiz
edilmesi sonucunda, artırılmış gerçeklik gözlüğünün operatörün zihinsel yüküne
olan etkisi belirlenecektir (bilimsel katkı); (ii) Otomobil fabrikasındaki farklı departmanlara sistemin yaygınlaştırılmasına
ve yanlış parça sıralama ve montajından kaynaklanan yeniden işçilik
maliyetlerin azaltılmasına olanak sağlayacaktır (teknolojik katkı);
(iii) Konunun akademik literatürde yeni
olmasından dolayı yapılacak proje, gelecek akademik çalışmalara altyapı
oluşturacak ve yol gösterici olacaktır (bilimsel
katkı); (iv) Endüstri
4.0 kapsamında yapılacak temel uygulama projesi olacaktır (endüstriyel katkı); (vi) Otomotiv sektöründe kadın ve orta yaş
üzeri istihdamını artırmaya yönelik olacaktır (sosyo-ekonomik katkı); (vii) AB 7. Ç.P. ile ilişkilendirilmiş
Ar-Ge çalışması gerçekleştirilecektir (bilimsel
katkı); (viii) Akademik kariyer gelişiminin yanı sıra, üniversite-sanayi
işbirliği çerçevesinde Ar-Ge çalışması sonuçlarının sanayiye direk katkısı
olacaktır (üniversite-sanayi işbirliği).