Akademik Veri Yönetim Sistemi
Özdil E. K., Aktaş Ö., Koçer G., Savaşer S., Bulut C.(Yürütücü), Bıyık A., et al.
TAGEM Tarımsal Araştırmalar ve Politikalar Genel Müdürlüğü Projesi, 2017 - 2022
Dünyada su ürünleri yetiştiriciliği, nüfus artışı ve doğal balık stoklarının artış göstermemesi gibi etkenlerden dolayı büyük gelişmeler kaydetmiştir. Bununla birlikte her üretimden kaynaklanan atık sorunu, su ürünleri yetiştiriciliği sektöründe de çevresel etkiler çerçevesinde gündeme gelmektedir. Ülkemizde su ürünleri sektörünün hızla gelişmesiyle birlikte ortaya çıkan “balık çiftliklerinin çevresel etkileri” konulu tartışmalar ise ancak bilimsel veriler yoluyla aydınlatabilir. Zira çok farklı sucul ekosisteme sahip olan Ülkemiz sularında, balık yetiştiriciliği ve çevre etkileşiminin bilimsel olarak izlenmesi büyük önem taşımaktadır. Bu proje Denizli Çameli İlçesi’ndeki Kanlıçay Deresi ve Isparta Aksu İlçesi’deki Aksu Deresi (Köprüçay), Sütçüler İlçesi’ndeki Çandır Göksu Kaynağı, Malatya Doğanşehir İlçesi’ndeki Sürgü Çayı ve Darende İlçesi’ndeki Ayvalı Deresi üzerinde karada kurulu gökkuşağı alabalığı üretim tesislerinin çevresel etkilerini belirlemek, bu etkilerin başlıca kaynaklarının tespit etmek ve bu etkileri en aza indirgemek için çözüm yolları geliştirmektir.
Çalışma alanını oluşturan Kanlıçay deresi, Denizli ili Çameli ilçesi Taşçılar Mahallesi’nden kaynak almaktadır. Kirazlıyayla Mahallesi’nde Karanfilliçay Deresi ile ve Suçatı Mahallesi’nde de Akpınar Deresi ile birleşerek Dalaman Çayı’nın bir kolunu oluşturmaktadır. Dere üzerinde seçilen 8 istasyon balık üretim tesisleri ve yerleşim yerleri dikkate alınarak seçilmiştir. Isparta ili Aksu ilçesinde yer alan Köprüçay (Aksu Çayı), kaynağını Sorgun Yaylasından almakta ve yan kollar ile birleşerek Akdeniz’e kadar ulaşmaktadır. Köprüçay’ın bir kısmı ise Aksu ilçesi Zindan mağarası mevkiinde bir kanal vasıtasıyla Aksu Enerji HES’e buradan da Eğirdir Gölü’ne ulaşmaktadır. Yine Isparta ili Sütçüler ilçesinde yer alan Çandır Göksu kaynağı ise, kaynağını Yazılı Kanyon mevkiinden almaktadır. Üzerinde toplam 820 ton/yıl porsiyonluk alabalık ve 58.000.000 adet/yavru/yıl üretim kapasitesine sahip 8 adet alabalık tesisi bulunmakta ve Çandır Köyü içerisinden geçerek Karacaören I. Baraj Gölü’ne dökülmektedir. Projenin Malatya ilinde yer alan Darende Ayvalı Tohma Çayı, Tohma Çayı’nın ana kollarından olup Uzunyayla’dan doğmaktadır. Darende Ayvalı Mahallesi’nden geçerek Tohma Çayı ile birleşmekte ve Fırat Nehri’ne dökülmektedir. Sürgü Çayı ise Malatya ili Doğanşehir ilçesi Sürgü Mahallesi yakınlarındaki Takas (Derme suyu) adı verilen mesire yerinden çıkmakta ve Reşadiye Mahallesi’nden doğan çayın birleşmektedir. İki çay Göksu'nun önemli bir kolunu oluşturmakta ve Sürgü Barajı'na dökülmektedir. Projede önerilen Malatya ilinde daha önce belirlenen dokuz (9) örnekleme noktasındaki numune alma noktası, saha ön çalışması ile altı (6) örnekleme noktası olarak düzenlenmiştir.
Projede 2018 yılında Denizli Çameli ilçesindeki Kanlıçay Deresi üzerinden 8 noktada, aylık su kalitesi ve mikrobiyoloji örnekleri alınmıştır. Isparta Aksu İlçesi’deki Köprüçay (Aksu Çayı) üzerinden 6 noktadan ve Sütçüler İlçesi’ndeki Çandır Göksu kaynağı (Çandır deresi) üzerinden 4 noktadan, Malatya Doğanşehir İlçesi’ndeki Sürgü Çayı ve Darende İlçesi’ndeki Ayvalı Deresi üzerinde ise 6 noktadan su kalitesi ve mikrobiyoloji örnekleri alınmıştır. 2019 yılında ise su kalitesi olarak 2 ayda bir izleme çalışması gerçekleştirilmiştir. Arazide ölçümü gerçekleştirilen su kalitesi ölçümlerinde su sıcaklığı, çözünmüş oksijen, oksijen doygunluğu
(sat urasyon), pH, elektriksel iletkenlik (konduktivite) ve salinite (tuzluluk), değerleri arazi ölçüm setleri ile yerinde ölçümleri gerçekleştirilmektedir. Laboratuvarda tayini gerçekleştirilen fiziksel ve kimyasal analizler türbidite (bulanıklık),, serbest klor (Cl2), orto- fosfat (O-PO4-3), nitrit azotu (NO2-1-N), nitrat azotu (NO3-1-N), amonyum azotu (NH4+1-N) ve serbest amonyak (NH3+1-N), toplam alkalinite, toplam sertlik (TS), toplam fosfor (TP), toplam azot (TN), toplam organik karbon (TOC) ve toplam askıda katı madde analizi (AKM) analizleridir. Su mikrobiyolojisini belirlemek amacıyla da toplam koliform ve fekal koliform analizleri gerçekleştirilmiştir. Ayrıca belli periyotlarla bölgedeki her işletmenin giriş ve çıkışından örnekler alınarak su kalitesi açısından değerlendirilmektedir.
Akarsu yatağında yapılan fiziksel değişiklikler canlı çeşitliliğini etkileyen faktörler arasında yer almaktadır. Akarsularda alglerin çeşitlilik indisleri kullanılarak akarsuyun fizikokimyasal özellikleri ve kalite seviyeleri hakkında yargıya varmak mümkündür. Çeşitlilik indisleri akarsularda meydana gelen değişiklikleri iyi yansıtmaktadır. Algler aynı zamanda ortamda meydana gelen su kalitesi değişikliklerini de gösterebilmektedirler. Epilitik alglerin belirlenmesinde örnek alımları her örnekleme noktasında akarsuyu karakterize edecek bölümlerden gerçekleştirilmekte ve her örnek alımında epilitik algler taşlar üzerinden yaklaşık olarak 25 cm2'lik alanlardan kazınarak toplanarak tür teşhisi yapılmaktadır.