Akademik Veri Yönetim Sistemi
Karataş A. İ. (Yürütücü), Pay S., Kaya M. T.
Yükseköğretim Kurumları Destekli Proje, 2023 - 2025
Kafkasya, Karadeniz ile Hazar Denizi arasında yer alan Kafkas Sıradağlarından müteşekkil bir coğrafyanın adıdır. Kuzey-güney doğrultusunda geçiş imkânı sunan Kafkasya geçitleri, jeopolitik ve jeostratejik konumu sebebiyle tarihte çeşitli kavimler ya da devletler tarafından kontrol altına alınmak istenmiştir. Fakat doğusundan batısına güneyinden kuzeyine Kafkasya’yı işgal edebilen tek devlet Çarlık Rusyası olmuştur.
İlk ciddi istilâ teşebbüsü 1722 yılında Çar 1. Petro (1682-1725) tarafından
gerçekleştirilmiştir. 18. yüzyılın son çeyreğinde 2. Katerina döneminde
(1762-1796) baskılar artınca yerel direniş teşebbüslerinin uzun vadede vatan
topraklarını muhafaza etmede yeterli olmadığı görülmüş ve 1785’te İmâm Mansur
önderliğinde bir kısım Kafkasyalı topyekûn bağımsızlık mücadelesine
girişmiştir. Onun 1791 senesinde Osmanlı’nın Kafkasya’nın batısında bulunan
üssü olan Anapa’da esir düşmesiyle bağımsızlık mücadelesi 39 yıl lidersiz
kalmıştır. 1830 yılında Gimrili Molla Gazi Muhammed, gazavât ilân etmiş ancak
1832’de Gimri kuşatmasında şehid düşmüştür. Onun ardından harekete Hamzat Bek
lider seçilmiştir. Ancak onun da iki yıllık liderliği, uğradığı suikast sonucu
sona ermiştir. Öndersiz kalan Kafkas halkları, 1834 senesinde Gimrili Şâmil’i
Kafkasya bağımsızlık mücadelesine imâm tayin etmişlerdir.
İmâm Şâmil, 25 yıl boyunca Kafkasya bağımsızlık hareketinin liderliğini üstlenmiştir. Kendisinden önceki İmâmlardan farklı olarak o ayrı etnik kökenlere mensup Kafkas halklarını kurumsal bir yapıda bir araya getirerek bir devlet kurmuştur. Kurmuş olduğu devlet ise Çarlık orduları karşısında büyük başarılar kazanmış olmasına rağmen kurucu devlet başkanının halkının güvenliği için esareti tercih etmesi sonucu tarih sahnesine karışmıştır.
İmâm Şâmil, profesyonel bir savaşçı olmasının yanı sıra kendisi fıkıh âlimi, hatip, şair, şeyh, idareci, siyasetçi, stratejist ve kumandandır. Kafkasya’nın işgali karşısında verilen bağımsızlık mücadelesi sürecinde siyasî ve askerî başarısı nedeniyle tarihe damgasını vurmuş olmasına rağmen Şeyh Şâmil olarak anılmaktadır. Kafkasya bağımsızlık mücadelesi ise bir tarikat hareketi olarak açıklanmakta ve bu vatanın kurtuluşu uğruna verilen çaba, Müridizm olarak adlandırılmaktadır. Bu tutum ise Kafkas halklarının başarılarını gölgelemektedir.
Proje kapsamında
yürütülmesi planlanan araştırma konusu, İmâm Şâmil’in siyasî kişiliğidir.