Akademik Veri Yönetim Sistemi
CANSEV A., AKPINAR A.(Yürütücü)
TÜBİTAK Projesi, 2021 - 2022
Proje Özeti
Marmara Denizi gibi yarı kapalı iç denizlerde insan kaynaklı faaliyetler sonucu oluşan yüksek besin yükü, yüzey sularında bulunan fitoplanktonların aşarı büyüyüp çoğalmasına neden olarak ‘ötrifikasyonu’ ve ‘musilaj’ problemini gündeme getirmiştir. Özellikle sudaki azot ve fosfor konsantrasyonundaki değişmeler plankton türlerinde farklılıklara sebep olarak, uzun vadede su kalitesini etkiler. Bu nedenle azot ve fosforun su içinden uzaklaştırılması, ötrofikasyonun iyileştirilmesi ve musilajın önlenmesi açısından öncelikli bir yaklaşımdır. Müsilaj oluşuma neden olan Marmara Denizi kirliliğinde, başta azot ve fosfor olmak üzere kirletici yüklerinin azaltılmasına yönelik düşük maliyetli, etkin ve çevreyle uyumlu temizleme ve geri kazanım tekniklerinin geliştirilmesine ihtiyaç vardır.
Nilüfer Çayı, Bursa Ovası ve akış güzergâhındaki diğer tarım arazilerini de dolaşarak Çapraz Çayı üzerinden Marmara Denizi’ne dökülür. Marmara Denizi’ne açılan, Bursa ili çevresindeki tek büyük su yatağıdır. Bu nedenle Nilüfer ve Çapraz Çayı’na direk boşaltılan atık suların Marmara Denizi kirliliğinde etkisi büyüktür. Çalışmamızda, yayılı kirletici kaynaklarından gelen başta azot ve fosfor olmak üzere çeşitli kirleticilerin, Nilüfer Çayı üzerinde başlayıp Çapraz Çayı üzerinden Marmara Denizi’ne girerek, doğada ve canlı sağlığı üzerinde meydana getirdiği olumsuz etkilerin fitoremediasyon teknikleriyle azaltılması amaçlanmaktadır. Fitoremediasyon, uygun maliyetli, doğal koşullarda uygulanabilir, etkin ve ekolojik bir çalışma olup alana özgü spesifik çözüm yolları sunar. Bu yöntemle denize ya da göllere açılan nehirlerin, doğal yollu tedavisini sağlamaya yönelik dünya çapında giderek artan miktarda araştırma yürütülmektedir.
Çeşitli kirleticilere toleranslı ve kirletici biriktirme kapasitesine sahip bitkilerin kullanılacağı bu çalışmada, en az 2 bitki türünden oluşacak bitki adalarının 3’lü ve 4’lü yerleşim düzeni oluşturularak lokasyonlara yerleştirilmesi sağlanacaktır. Projemiz, kirlilik yükü fazla olan (özellikle yüksek N ve P değerleri) nehir yataklarından biri olan Nilüfer Çayı üzerindeki bir lokasyon ile Nilüfer Çayı’nın Marmara Denizi’ne bağlandığı Çapraz Çayı üzerindeki iki lokasyonda gerçekleştirilecektir. Belirlenen lokasyonlarda, su içeriği analizleriyle su kirliliğinin takibi, bitki adalarında yer alan bitkilerin kirletici biriktirme düzeyi ve azot özümleme kapasiteleri, bitki adalarının ortama adaptasyonu hakkında veriler elde edilerek takibi yapılacaktır.
Bu araştırma, su kalitesini doğal yollarla iyileştirebilecek, düşük maliyetli, etkin ve dünya çapında daha çok tercih edilen bir çözüm sunmaktadır. Araştırma sonuçlarının, başta Marmara Denizi’nin kirlilik yükünün azaltılmasını sağlama ve devamında yüksek ekti faktörü olan dergilerde yayınlanma potansiyeli vardır. Ayrıca bu uygulamalı araştırma, lisansüstü öğrencilerin bu alanda daha detaylı araştırmalar yapmalarına imkân sağlayacaktır.