Akademik Veri Yönetim Sistemi
Tezin Türü: Yüksek Lisans
Tezin Yürütüldüğü Kurum: Uludağ Üniversitesi, Türkiye
Tezin Onay Tarihi: 2017
Tezin Dili: Türkçe
Öğrenci: YUSUF GÜZELCE
Danışman: ABDURRAHİM TANJU GÖKSOY
Özet:Bu araştırma, farklı kaynaklardan sağlanan Orobanş'a dayanıklı yağlık melez ayçiçeği populasyonlarının agronomik ve kalite özellikleri üzerinde çeşitli biyometrik ve genetik analizler yapılarak üstün ebeveynleri belirlemek amacıyla 2014 ve 2015 yılında Uludağ Üniversitesi Ziraat Fakültesi Tarımsal Araştırma ve Uygulama Merkezi deneme tarlalarında yürütülmüştür. Uludağ Üniversitesi Ziraat Fakültesi tarafından geliştirilen F2 kademesindeki Orobanş'a (Orobanche cumana Wall.) dayanıklı 5 farklı populasyon çalışmada genetik materyal olarak kullanılmıştır. Araştırmada (1) Orobanş'a dayanıklı dallı fertil (restorer) baba hat geliştirme ve (2) Orobanş'a dayanıklı sitoplazmik erkek kısır ana ebeveyni oluşturacak sürdürücü (normal sitoplazmalı) hatların oluşturulması amaçlarına yönelik olarak iki farklı çalışma yürütülmüştür. Birinci amaca yönelik olarak, araştırmanın 2014 yılında farklı F2 populasyonlarından seçilen Orobanş'a dayanıklı genotipler arasında yapılan melezlemeler sonucu 12 adet dallı (restorer) F1 melez dölleri elde edilmiştir. 2015 yılında, 12 F1 melez dölü ebeveyn genotipleri ile birlikte 3 tekerrürlü Tesadüf Blokları Deneme Desenine uygun olarak kurulan denemede incelenen özellikler bakımından biyometrik-genetik analizler için değerlendirilmiştir. İkinci amaca yönelik olarak, 2014 yılında farklı F2 populasyonlarından seçilen Orobanş'a dayanıklı dalsız fertil (restorer) genotipleri ile iki normal sitoplazmalı açık döllenmeli çeşit (Vniimk 8931 ve Zelenka) arasında yapılan melezlemeler sonucu 9 adet tek tablalı normal sitoplazmalı F1 melez dölleri (sürdürücü genotip) elde edilmiştir. 2015 yılında, 9 F1 melez dölü 3 tekerrürlü olarak Tesadüf Blokları Deneme deseninde test edilerek gözlenen özellikler bakımından biyometrik-genetik analizler için değerlendirilmiştir. Araştırma bulguları RHA-B1, RHA-D3, RHA-B3, RHA-B5, RHA-B8, RHA(Ds)-B10 ve RHA(Ds)-B13 Orobanş'a dayanıklı dallı ve dalsız (Ds) (restorer) ebeveyn genotiplerin verim ve kalite özellikleri yönünden pozitif yönde yüksek genel uyum (G.U.Y.) yeteneğine sahip olduklarını göstermiştir. Öte yandan RHA-A2, RHA-B2, RHA-D4, RHA-B4, RHA-B7, RHA(Ds)-B11 ve RHA(Ds)-E2 (restorer) ebeveyn genotiplerinin gözlenen özellikler bakımından yüksek ve önemli genel uyum yeteneğine sahip olmadığı fakat Orobanş'a dayanıklı olduğu belirlenmiştir. İlerleyen yıllarda, Orobanş'a dayanıklı (restorer) ebeveyn genotiplerin açılma generasyonlarından verim ve kalite özellikleri bakımından üstün olan genotipler seçilecektir. Ayrıca Orobanş'a genetik dayanıklı bu genotipler yeni melez kombinasyonları oluşturmada ebeveyn olarak kullanılacaktır. Araştırmalarda RHA-A2 x RHA-B1, RHA-B2 x RHA-D3, RHA-B4 x RHA-D5, RHA-B5 x RHA-D6, RHA-D8 x RHA-B8, V2 x RHA(Ds)-B10 ve V3 x RHA(Ds)-B13 melez kombinasyonları Orobanş'a dayanıklı olup, pozitif yönde yüksek melez gücü veya yüksek özel uyum yeteneği (Ö.U.Y.) göstermiştir. Bununla birlikte, RHA-B3 x RHA-D4, RHA-C1 x RHA-B7 ve V6 x RHA(Ds)-E2 melez kombinasyonlarının verim ve kalite özellikleri bakımından yüksek melez gücü veya özel uyum yeteneği göstermediği fakat bunların Orobanş'a dayanıklı oldukları belirlenmiştir. Sonuç olarak, daha sonraki yıllarda, Orobanş'a dayanıklı olan melez kombinasyonların açılma generasyonlarından verim ve kalite özellikleri bakımından üstün olan dallı (restorer) baba genotipler ve normal sitoplazmalı sürdürücü hatlar seçilecektir. Bu melez kombinasyonlar verim ve kalite özellikleri bakımından geniş bir varyabiliteye sahiptir. Bu geniş varyabiliteden ilerleyen seleksiyon generasyonları boyunca yararlanılacaktır.