Ekmeklik buğdayda (triticum aestivum l.) kahverengi pas (puccinia triticina) hastalığına dayanıklılık genlerinin basit dizi tekrarları (ssrs) moleküler markörü kullanılarak saptanması


Tezin Türü: Doktora

Tezin Yürütüldüğü Kurum: Bursa Uludağ Üniversitesi, Türkiye

Tezin Onay Tarihi: 2019

Tezin Dili: Türkçe

Öğrenci: Pakize Özlem Kurt Polat

Danışman: KÖKSAL YAĞDI

Özet:

Bu çalışma, yurdumuzda yoğunlukla tarımı yapılan ekmeklik buğday çeşitleri, CIMMYT-Meksika'dan temin edilen Thatcher hatlar ve bu genotipler arasında yapılan melezlemeler sonucu elde edilen F1 melezlerinin genomlarında SSR (Basit Dizi Tekrarları-Mikrosatelit) yöntemi kullanılarak, kahverengi pas hastalığına dayanıklılık genleri olan Lr10 ve Lr 19 'un varlığını incelemek amacıyla Uludağ Üniversitesi Ziraat Fakültesi deneme alanında ve U.Ü. Tarla Bitkileri Bölümü Tohumluk Laboratuarında yürütülmüştür. Araştırma yer alan genotipler, 2013-2017 yetiştirme dönemlerinde; deneme materyalinin çoğaltılması, genotipler arası melezlemelerin gerçekleştirilmesi ve kahverengi pas hastalığının arazi gözlemlerinin yapılması amacıyla deneme alanlarında yetiştirilmiştir. Yapılan melezlemeler sonucu elde edilen 13 adet F1 hattı, 22 adet ekmeklik (Triticum aestivum L.) buğday çeşidi ile 3 adet Thatcher hat (Lr9, Lr10, TcHassas), SSR (mikrosatlit) yöntemi kullanılarak DNA analizlerine tabi tutulmuştur. Yapılan analizler sonucunda Lr10 geni; Karatopak, Kaşifbey ve Gün-91 çeşitlerinde, Lr19 geni ise Karatopak, İzmir-85, Ceyhan-99, Aldane, Flamura-85 çeşitlerinde ve Aldane x Karatopak, Flamura x Lr19 F1 hatlarında tespit edilmiştir. Ekmeklik buğdayda SSR tekniklerinin kahverengi pas dayanıklılık genlerini araştırmada kullanılabilir olduğu saptanmıştır. Ayrıca çalışmada yer alan Thatcher (yakın izogenik) hatlarının dar bir genetik yapıya sahip olmaları sebebiyle, taranan dayanıklılık genlerini belirlemede iyi bir belirteç genom olduğu sonucunda varılmıştır. Gelecekte yürütülecek ıslah programlarında dayanıklılık genleri içeren genotiplerin belirlenmesinde moleküler markörlerin kullanılmasının kısa sürede ve kesin sonuçlara ulaşmada etkili olacağı sonucuna ulaşılmıştır.