El-Ahfeş el-Evsat ve Meʻâni'l-Kur'ân adlı eseri ışığında Arap dili gramerindeki yeri


Tezin Türü: Doktora

Tezin Yürütüldüğü Kurum: Uludağ Üniversitesi, Türkiye

Tezin Onay Tarihi: 2014

Tezin Dili: Türkçe

Öğrenci: AYHAN KAYA

Danışman: HASAN TAŞDELEN

Özet:

Bu çalışmanın konusu, hem dilbilimsel tefsirin ilk örneklerinden kabul edilen hem de Arap Dili ve Belâğatı ile alakalı önemli görüşlerin ilk olarak kaleme alındığı Kur'ân'ın nahvî tefsirlerinden olan el-Ahfeş'in Meʻâni'l-Kur'ân'ını dilbilimsel açıdan incelemektir. Ayrıca, el-Ahfeş ve eserinin Arap dilinin gelişiminde ne denli önemli bir yere sahip olduğuna işaret etmektir. Bu çalışmanın içerisinde yer alan konuları ifade etmek gerekirse, çalışma giriş ve iki ana bölümdem oluşmaktadır. Giriş bölümünde, nahiv ilminin doğuşu, gelişimi ve Arap dilinde meşhur olan dil ekolleri hakkında bilgi verilmiştir. Ayrıca el-Ahfeş'in Basra ve Kûfe ekolleri üzerindeki etkisi incelenmiştir. Birinci bölümde, el-Ahfeş'in hayatı araştırılmıştır. el-Ahfeş'in, öğrencilik yılları, hocaları, talebeleri, eserleri ve ilmî yönü gibi konular ele alınmıştır. el-Ahfeş'in fikir dünyasının oluşmasında etkili olan ve el-Ahfeş'ten etkilenen şahsiyetler hakkında bilgi verilmiştir. İkinci bölümde ise, tezin asıl gayesi olan el-Ahfeş'in Meâni'l-Kur'ân adlı eseri dilbilimsel açıdan incelenmiştir. Eserin yazılma sebebi, eserde kullanılan metot ve eserin muhtevası gibi konular ele alınmıştır. Özellikle de el-Ahfeş'in, Meâni'l-Kur'ân'ında nahiv ve sarf alanında ortaya koyduğu görüşleri örneklerle tespit edilmiştir. Bazı tartışmalı konularda Basra ve Kûfe ekollerinin temel görüşlerine müracaat edilerek el-Ahfeş'in görüşleriyle karşılaştırma yapılmıştır. Ayrıca el-Ahfeş ile aynı asırda yaşamış olan el-Ferrâ'nın Meâni'l-Kur'ân'ına da atıfta bulunularak, el-Ahfeş ile el-Ferrâ'nın aynı konulardaki görüş farklılıkları ortaya konmaya çalışılmıştır. Çalışma sonuç ve kaynakça bölümleriyle son bulmuştur.