Akademik Veri Yönetim Sistemi
Tezin Türü: Doktora
Tezin Yürütüldüğü Kurum: Uludağ Üniversitesi, Türkiye
Tezin Onay Tarihi: 2017
Tezin Dili: Türkçe
Öğrenci: TAYFUN BARIŞ
Danışman: ALEV SİNAR UĞURLU
Özet:13. yüzyılın sonlarında (1299) bir devletleşme sürecine giren ve altı yüz yılı aşan bir sürede üç kıtada hâkimiyetini güçlü bir şekilde devam ettiren Osmanlı Devleti, 20. yüzyılın ilk çeyreğinde çok çeşitli tarihî sebeplerin neticesinde çökmüştür. Ancak Mustafa Kemal Atatürk ve çok değerli komutanlarının Türk milletiyle birleşerek vermiş oldukları Millî Mücadele'nin sonucunda, yıkılmış olan devletin yerine Türkiye Cumhuriyeti Devleti tesis edilmiştir. Hem kültürel hem de sosyal olarak Osmanlı Devleti'nin en tabiî ve meşrû vârisi olarak değerlendirilebilecek olan yeni devletin, benimsediği idare şekli açısından Osmanlı Devleti'nden tamamen farklı olduğu kabul edilmesi gereken bir gerçektir. Çeşitli sahalarda pek çok dönüşüm ve değişimin yaşandığı bu süreçte yeni devletin temellerini atmak için gerçekleştirilen birçok girişimin bilhassa sosyo-kültürel zeminde önemli kırılmalara neden olduğu, bu durumun da gerek halk tabanında gerekse de aydın kesiminde Osmanlı-Cumhuriyet eksenli farklı bakış açılarına yol açtığı görülmektedir. Tarihî süreçte ortaya çıkan, zamanla derinleşerek günümüze kadar varlığını devam ettiren ve karşıtlık ilişkisine dayanan bu bakış açısı farklılıkları Cumhuriyet sonrası Türk edebiyatında da çok geniş bir şekilde yansıtılmaktadır. Çalışma kapsamında bu bağlamda incelenen romanların büyük bir bölümünün "tarihî roman" tarzında, bir kısmının da "devir/dönem/çağ romanı" türünde eserler olması nedeniyle çalışmanın ilk bölümünde, iki alt başlık altında tarih-edebiyat ilişkisini inceleyen ve tarihî romanın gelişme sürecini özetleyen teorik bir kısma yer verilmiştir. Romanlarda incelenen temel konunun Osmanlı Devleti merkezli olması da, Osmanlı Devleti'nin siyasî ve askerî aşamalarının genel olarak ayrı bir bölümde ele alınmasını gerektirmiştir. Bu nedenle çalışmanın ikinci bölümünde, tarihte kurulan Türk devletleri içinde siyasî devamlılığı en uzun devlet olan Osmanlı Devleti'nin kuruluş, gelişme, duraklama ve dağılma süreçlerine özet bir şekilde yer verilmiştir. Çalışmanın üçüncü ve son bölümünde ise, temel olarak 1920-1970 yılları arasında yazılan romanlarda; Cumhuriyet devri yazarlarının Osmanlı Devleti'ne nasıl bir bakış açısıyla yaklaştıkları, bu yaklaşımlarını hangi unsurlar vasıtasıyla yansıttıkları, romanlarda ele alınan konuların/meselelerin hangi zeminde değerlendirildiği, romanların yazılma tarihlerinin yazarların bakış açıları üzerinde etkili olup olmadığı, üretilen eserlerde gerçek-kurgu dengesinin ne ölçüde kurulduğu ve kullanılan kurmaca/fiktif unsurların eserlerdeki bakış açılarını etkileyip etkilemediği dört alt başlık altında incelenmiştir. Bu bölümde incelenen yüz dört romanın elli dokuz tanesinde genel olarak Osmanlıya olumlu bir bakış açısıyla yaklaşıldığı, kırk beş romanda ise daha çok olumsuz bir bakış açısının hâkim olduğu tespit edilmiştir. Bu tespit, Cumhuriyet sonrasında genelgeçer bir şekilde sürekli dillendirilen Osmanlı Devleti'ne ve Osmanlıyla ilgili unsurlara olumsuz bir yaklaşım olduğu şeklindeki yargının, en azından Cumhuriyet döneminin belli bir kesitinde yayımlanan Türk romanları bağlamında çok da doğru olmadığını net bir şekilde ortaya koymaktadır.